جنگ اوپک پلاس بر سر سهم بازار

فریدون برکشلی، رئیس مرکز مطالعات انرژی وین با اشاره به اینکه همیشه پیش از اجلاس‌های وزارتی اوپک و حالا اوپک پلاس، کمیته‌ای متشکل از کارشناسان ارشد کشورهای عضو، تشکیل جلسه می‌دهند، گفت: این کمیته که کمیسیون کارشناسان اقتصادی خوانده می‌شود، از ارکان سازمان اوپک است و حتماً باید جلسات آن تشکیل و برگزار شود. البته دبیرخانه اوپک در وین، پیشاپیش، پیش نویسی را آماده و برای کشورهای عضو ارائه می‌کند.

وی ادامه داد: در واقع گزارش دبیرخانه خط به خط توسط کارشناسان ارشد کشورهای عضو مطالعه می‌شود و در جلسه کمیسیون مورد بازبینی قرار می‌گیرد. در حقیقت کمیسیون اقتصادی اوپک، به دور از حدس و گمان‌های مرسوم در فضای خبری و رسانه‌ای وضعیت بازار را بررسی و تحلیل می‌کند.

این کارشناس بین المللی حوزه نفت با بیان اینکه ارقام عرضه نفت کشورها و سطح ذخیره سازی ها، از مهم‌ترین ابعاد کار کمیسیون اقتصادی است، افزود: در گزارش نهایی کمیسیون اقتصادی پیش از اجلاس وزارتی کمیته نظارتی بر بازار اوپک و غیر اوپک، اطلاعاتی مبنی بر عدم تمکین تعدادی از اعضای اوپک پلاس به سهمیه‌های مورد توافق در اجلاس ۵-۶ ژوئن ۲۰۲۰ میلادی دیده می‌شد.

متخلفین عضو اوپک پلاس

به گفته برکشلی عراق با ۸۵۱ هزار بشکه در روز اضافه تولید، بیشترین تخلف را داشت. نیجریه ۳۱۵ هزار بشکه در روز و امارات متحده عربی با ۵۲ هزار بشکه در روز تولید مازاد بر سهمیه‌های مورد توافق اجلاس ژوئن، معرفی شدند. در میان تولید کنندگان غیر اوپک هم، روسیه با ۲۸۳ هزار بشکه در روز، کنگو با ۱۶۹ هزار بشکه در روز و قزاقستان با ۱۵۹ هزار بشکه در روز، کشورهای متخلف اوپک پلاس بودند.

رئیس مرکز مطالعات انرژی وین اظهار داشت: به این ترتیب اوپک و غیر اوپک، در مجموع ۲.۳۰۹ میلیون بشکه در روز، مازاد بر سهمیه‌های مورد توافق در اجلاس ماه گذشته تولید کرده اند. لازم به توضیح است که کلیه اعضای اوپک پلاس موظف هستند که تولید مازاد بر سهمیه‌های خود را در ماه آینده جبران کنند. اما به نظر نمی‌رسد که اعضای اوپک پلاس، تصمیم مشخصی برای کاهش چشمگیر سطح تولید خود داشته باشند. چرا که کنترل و نظارت قابل توجهی در اختیار سازمان برای مدیریت عرضه در اختیار نیست. اوپک و حالا اوپک پلاس یک سازمان بین الدولی است که تصمیمات آن ابزار عملیاتی مهمی در اختیار ندارد.

وی در پاسخ به پرسش مهر که علت چنین تخلفی از سوی اوپک پلاسی ها با وجود توافق قبلی چیست، توضیح داد: آنچه اعضای اوپک پلاس را پیوند می‌دهد، منافع مشترکی است که تولید کنندگان از تعامل، ارتباط و هماهنگی با یکدیگر به دست می‌آورند. در واقع تولید کنندگان اوپک پلاس در عین حال برای سهم خود از بازار جهانی نفت هم در نزاعی سنگین هستند. این کشورها در سه جبهه با یکدیگر در نبردند؛ نخست جنگ درون سازمانی بین اعضای اوپک برای کسب سهم بیشتر از بازار بین المللی نفت، جنگ مابین اوپک و غیر اوپک برای کسب، حفظ و تثبیت سهم خود در بازار جهانی نفت، و نفت شیل به عنوان یک مهمان نا خوانده یا پدیده ناخوانده که بی سر و صدا وارد بازار شد.

جنگ بشکه‌ها زیر پوست بازار

این کارشناس بین المللی حوزه نفت در ادامه گفت: بنابراین، در این شرایط پیچیده بازار جهانی، تولید کنندگان در نبردی زیر پوستی و بسیار سهمگین، با یکدیگر در گیرند. هریک از این جنگ‌های سهمگین، قواعد و مقررات خاص خود را دارد.

برکشلی عربستان، را طی سال‌های گذشته، در نقش تولید کننده شناور بازار جهانی نفت دانست و ادامه داد: عربستان سال‌ها به عنوان یک عضو، سهمیه آزاد در اوپک حضور داشته است. هر زمان تقاضای نفت بالا رفته، تولید خود را متناسب با افزایش تقاضا، بالا برده و در دوره‌هایی هم که تقاضا پایین بوده و قیمت در سراشیبی، تولید خود را کاهش داده است.

وی تصریح کرد: مطالعات ما در مرکز مطالعات انرژی وین، حکایت از این واقعیت دارد که تا پایان دهه ۱۹۹۰ میلادی، عربستان، برنده ایفای نقش تولید کننده شناور بوده است. این کشور در شرایطی که بازار با کاهش تقاضا، روبروست، از همه تولید کنندگان در خواست مشارکت برای ثبات بازار را دارد. اما وقتی که بازار با ثبات و قیمت‌ها استوار است، عربستان رقیبی در بازار نمی‌خواهد، تولید خود را یکجانبه افزایش داده است.

تغییر پازل قدرت / عربستانی که دیگر یکه تاز نیست

طبق اظهارات رئیس مرکز مطالعات انرژی وین البته تا زمانی که سایر تولیدکنندگان ظرفیت مازادی ندارند، عربستان خرسند بود و یکه تازی می‌کرد، اما شرایط بازار تغییر کرده است. بازگشت نسبتاً قدرتمند عراق، نقش عربستان را به چالش کشیده است. عراق در واقع با تخلف آشکار خود، کاری انجام می دهدکه برای سال‌ها عربستان به عنوان یک کمک و اعانه و کمک یک برادر بزرگ‌تر برای ثبات بازار و تقویت اوپک، معرفی می‌کرد. در واقع عراق در این تخلف آشکار، قصد به چالش کشیدن اقتدار چندین دهه‌ای عربستان را هم دارد. البته پیامی هم برای کویت، امارات و دیگر تولید کنندگان منطقه خلیج فارس است.

برکشلی با اشاره به اینکه در آفریقا هم، نیجریه، خود را ابر قدرت نفتی آفریقا می‌داند، ادامه داد: نیجریه با آنگولا، کنگو، گابن و بلکه الجزایر و لیبی، سر رقابت دارد. در امریکای جنوبی، زمانی ونزوئلا یکه تاز بود، اما حالا شرایط تغییر کرده است.

در درون غیر اوپک، تولید کننده ای که با روسیه، از سر رقابت در آید، نداریم. اما غیر اوپک و اوپک هم با یکدیگر در جنگ سهمگین سهم بازار هستند. هریک بازارهای سنتی خود را دارند و مطلقاً اجازه تعرض به حریم بازار خود را نمی‌دهند.