آشنایی با صنعت برق (بخش دوم)

از ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۴ – تامین مصارف خانگی شهرها

برنامه هفت ساله اول عمرانی کشور به اجرا در آمد که در آن سهمی هم برای توسعه صنعت برق در کشور با هدف تامین مصارف خانگی شهر‌ها و فراهم کردن رفاه اجتماعی منظور شده بود. دراین دوران، سازمان برنامه تعدادی مولدهای دیزلی ۵۰ و ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلو واتی را خریداری کرد و با بهره ۳ درصد به شهرداری‌ها و شرکت های برق خصوصی فروخت و چون دریافت کنندگان کمک سازمان برنامه می‌بایست توانایی های لازم را برای تقبل ۵۰ درصد از سرمایه گذاری‌ها داشته باشند، طبعا اعطای کمک‌ها، به امکانات مالی شهر‌ها و موسسه‌های وام گیرنده بستگی داشت. به هر صورت در پایان برنامه اول، جمع قدرت نامی نصب شده در کشور به ۴۰ مگاوات و میزان انرژی تولیدی سالانه به حدود ۲۰۰ میلیون کیلو وات ساعت رسید.

از ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۱ – احداث نیروگاه های برق آبی

در این سالها برنامه هفت ساله عمرانی دوم کشور اجرا شد . سهم برق در این برنامه ، با هدف افزایش تولید برق ، کاهش هزینه های تولید و پایین آوردن سطح عمومی نرخها درنظر گرفته شده بود
دراین برنامه بنابر توصیه کارشناسان خارجی و داخلی، برای توسعه تاسیسات برق چهار حوزه فعالیت به شرح زیر منظور گردید
– منطقه خوزستان
– منطقه تهران
– شهرهای بزرگ
– شهر های کوچک
بدین ترتیب می توان گفت که اندیشه فراتررفتن از محدوده هر شهر در کار توسعه صنعت برق،در برنامه دوم شکل گرفت. شروع به کاراحداث نیروگاههای برق آبی مهم کشور شامل سد دز (با ظرفیت اولیه ۱۳۰ مگاوات ) ، سد کرج (با ظرفیت ۹۱ مگاوات ) و سد سفیدرود (با ظرفیت اولیه ۳۵ مگاوات) همچنین نیروگاه حرارتی طرشت (به قدرت ۵۰ مگاوات)ازدستاوردهای این دوره است

 

سال ۱۳۴۱ – سال طلایی تاریخچه صنعت برق، تامین برق مراکز عمده مصرف

برنامه سوم عمرانی کشورآغاز شد. با پذیرش نقش زیر بنایی صنعت برق،در این برنامه نیز اعتبارات قابل توجهی برای این صنعت تخصیص داده شد
در این برنامه که ۵/۵ سال به طول انجا مید(تاآخرسال ۱۳۴۶)،در مجموع،مبلغ ۲۱میلیارد ریال در صنعت برق هزینه گردید که به طورکلی سه بخش را در بر می گرفت
تامین برق مراکز عمده مصرف شامل شهرهای تهران، اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز، رشت –
همدان و ساری
تامین برق ۱۷ شهر متوسط کشورشامل شهرهای آمل، چالوس،اردبیل،مراغه، لاهیجان،ارومیه، یزد –
بهشهر، بوشهر، قزوین ،کرج، بابلسر و کرمانشاه
تامین برق شهرهای کوچک –
در همین برنامه ، تشکیل سازمان برق ایران به منظور اشراف کلی واعمال مدیریت بر برنامه ریزی و اجرای طرحهای تولید و ایجا د موسسات تولید ، انتقال و توزیع برق و هدایت سرمایه گذاریها دربخش برق پیش بینی شده بود این سازمان درتاریخ ۱۳دی ماه۱۳۴۱ رسما” تشکیل یافت و تا پایان سال ۱۳۴۴ که عملا” دروزارت آب وبرق ادغام شد به انجام وظایف خود ادامه داد

۱۳۴۳ – تاسیس وزارت آب و برق

قانون تاسیس وزارت آب و برق در تاریخ ۱۶/۱/۱۳۴۳ به دولت ابلاغ شد در بخش برق ، وظایف زیر برعهده این وزارت خانه قرار می گرفت
تهیه و اجرای برنامه ها و طرحهای تولید و انتقال نیرو به منظور تاسیس مراکز تولید برق منطقه ای –
و ایجاد شبکه های فشار قوی سراسر کشور
اداره تاسیسات برق که به موجب بندبالاایجاد می شود و بهره برداری از آنها
نظارت بر نحوه استفاده از نیروی برق

در ۱۳۴۴
سازمان برق ایران در سال ۱۳۴۴ به عنوان واحد برق در وزارت آب و برق ادغام شد، وسازمانهای دیگری هم که تاآن زمان به توسط سازمان برنامه ، سازمان برق ایران یا به نحو دیگر به وجود آمده بودند تحت پوشش نظارتی وزارت آب و برق قرار گرفتند
در آذر ماه همین سال اساسنامه شرکتهای برق منطقه ای تدوین شد و بدین ترتیب تعداد ۱۰ شرکت برق منطقه ای ( علاوه برسازمان آب و برق خوزستان که از سال ۱۳۳۹ ایجاد شده بود ) تشکیل یافت که عبارت بودند از شرکتهای برق منطقه ای ( تهران ) ، ( اصفهان ) ، ( خراسان ) ، ( آذربایجان ) ، (فارس) ، (مازندران) ، (گیلان) ، (جنوب شرقی ایران) ، (کرمانشاهان) و (همدان و کردستان)
با تشکیل شرکتهای برق منطقه ای ، صنعت برق کشور صورتی سازمان یافته و منسجم به خود گرفت. حوزه های زیر پوشش این شرکتهادرابتدا تمامی مساحت کشوررا شامل نمی شد و نوعا” از تقسیمات کشوری نیزپیروی نمی کرد تعداد و حوزه های جغرافیایی شرکتهای برق منطقه ای با گذشت زمان مشمول اصلاحاتی گردید به طوری که درحال حاضر تعداد آنها به ۱۶ می رسد و در مجموع تمامی کشور را پوشش می دهند.

 

 

سال ۱۳۴۷ – احداث خطوط انتقال نیروی سراسری

برنامه چهارم عمرانی آغازشد. دراین برنامه که تاپایان سال ۱۳۵۱ ادامه داشت، نگرش به صنعت برق به عنوان یک صنعت زیربنایی و بازدید کلان نگر صورت گرفت. احداث خطوط انتقال نیروی سراسری و تاسیس نیروگاه های نسبتا بزرگ آبی و حرارتی درطی این برنامه صورت گرفت، به طوری که درطول برنامه، جمع قدرت نامی نصب شده در کشور از ۱۵۹۹ مگاوات به ۳۳۵۴ مگاوات (با رشد متوسط سالانه ۱۶ درصد) و تولید انرژی برق از ۴۱۳۳ میلیون کیلووات ساعت به ۹۵۵۳ میلیون کیلووات ساعت (با رشد متوسط سالانه ۲ / ۱۸ درصد) بالغ گردید و تعداد مشترکان در تعرفه‌های مختلف به ۱۶۶۹ هزار رسید.
در طی این برنامه، مسئولیت برق نزدیک به ۱۹۰ شهر کشور بر عهده وزارت آب و برق قرار گرفت. برق مورد نیاز شهرهای کوچک، شهرک‌ها و تعدادی ازروستاهای برقدار به توسط بخش خصوصی و یا زیرنظر و بامدیریت شهرداری‌ها تامین میشد. تعداد روستاهای برقدار کشور از ۱۴۸ روستا درآغاز برنامه، به ۴۹۱ روستا درپایان سال ۱۳۵۱ رسید. این دوره در تاریخچه صنعت برق ، آغاز برق رسانی به روستا ها می باشد.

سال ۱۳۴۸ – آغاز به کار توانیر

به منظور استفاده صحیح تر از منابع و امکان برقراری داد و ستد انرژی برقی بین مناطق و کار تولید و انتقال برق به طور کلان، شرکت تولید و انتقال نیروی برق ایران (توانیر) از سال ۱۳۴۸ آغاز به کار کرد. اساسنامه و شرح وظایف این شرکت، بنا بر ضرورت های زمان تا کنون سه بار مورد تجدید نظر قرار گرفته است. ازسال ۱۳۷۵ تا کنون، این شرکت با نام “سازمان مدیریت تولید و انتقال نیرویبرق ایران (توانیر) “، فعالیت‌ها و ماموریت های معاونت امور برق وزارت نیرو را نیز برعهده دارد و هدف‌ها وظایف زیر را دنبال میکند.

-تهیه و تدوین و پیشنهاد استراتژی‌ها و سیاست‌ها و برنامه‌های برق کشور
-برنامه ریزی، نظارت، کنترل و هدایت برق کشور
-ایجاد هماهنگی و نظارت بر شبکه سراسری برق
-برنامه ریزی و نظارت بر مصارف مختلف برق کشور
-حفظ یکپارچگی و پایداری شبکه سراسری برق کشور

 

سال ۱۳۵۲ – در دستور کار قرار گرفتن تاسیس نیروگاه های هسته ای

برنامه پنجم عمرانی از این سال آغاز شد و تا پایان سال ۱۳۵۶ ادامه یافت سیاست های زیر بر اجرای برنامه‌ای صنعت برق در این برنامه حاکم بود:

-احداث واحدهای بزرگ حرارتی در شمال و جنوب کشور به لحاظ دسترسی آسان تر به منابع
-سوخت و سواحل دریا
-ایجاد سد بر روی رودخانه‌های بزرگ
-تامین برق مناطق دور افتاده کشور با استفاده از نیروگاه های دیزلی

درسالهای برنامه پنجم، معادل ۱۳۳۲ مگاوات بر ظرفیت نیروگاه های گازی کشور افزوده شد که علت اصلی آن تاخیر دربهره برداری از نیروگاه های آبی در دست احداث بود. دراین برنامه، تاسیس نیروگاه های هسته‌ای نیز در دستور کار قرارداشت که علی رغم هزینه‌ها و تبلیغات فراوان، نتیجه مشخصی عاید نشد.
در هر صورت قدرت نصب شده در پایان برنامه به ۷۱۰۵ مگا وات (با ۲ / ۱۶ درصد رشد متوسط سالانه)، انرژی سالانه تولید شده به ۱۸۹۸۴ میلیون کیلووات ساعت (با ۷ / ۱۴ درصد رشد سالانه) رسید و تعداد مشترکان به ۳۱۰۵ هزار بالغ گردید. تا پایان این برنامه تعدادی از روستاهای کشور نیز از برق بهره‌مند شدند.

ادامه دارد…