آشنایی با صنعت برق (بخش اول)

تاریخچه صنعت برق

در سال ۱۸۷۱ میلادی ( ۱۲۵۰ هجری شمسی ) ماشین گرام اختراع شد . این اختراع گامی اساسی در راه ایجاد صنعت برق تجاری بود ، زیرا پس از آن تبدیل انرژی مکانیکی (و هر نوع انرژی دیگری که بتوان از آن کار مکانیکی به دست آورد ) به انرژی برقی ممکن گردید
یازده سال پس ازآن، درسال ۱۸۸۲ میلادی ( ۱۲۶۱ هجری شمسی ) توماس ادیسون نخستین موسسه برق تجاری خود را برای تامین روشنایی در یکی از خیابانهای نیویورک افتتاح کرد
بیان دو واقعه مهم بالا برای درک رابطه زمانی بین تاریخ پیدایش صنعت برق در جهان و در ایران خالی از فایده نیست . چنانکه خواهد آمد ، اولین مولد برق در ایران ، سه سال بعد از موسسه برق توماس ادیسون به کار افتاد
در گاه شما ر حاضر ، رویدادهای مهم در تاریخ صنعت برق ایران را به ترتیب تا ریخ هجری شمسی آورده ایم . برای چند واقعه قدیمتر که تاریخ آنها دراسناد اصلی به هجری قمری می باشد، سال هجری قمری در پرانتز آمده است

۱۲۶۴ (۱۳۰۲قمری)
در زمان ناصرالدین شاه قاجار ، مولدی به قدرت تقریبی ۳ کیلووات به منظور تامین روشنایی بخشی از کاخ سلطنتی برای نخستین بار وارد ایران شد و به بهره برداری رسید . از مدارک تاریخی چنین برمی آید که کار خرید و وارد کردن این مولد به ایران ، از یکی دو سال پیش از آن در جریان بوده است
موتور این مولد ظاهرا از نوع Otto و سوخت آن گاز حاصل از تبدیل زغال سنگ بود . بدین ترتیب ملاحظه می شود که بهره برداری از نخستین مولد برق در ایران به۱۴ سال پس از اختراع ماشین گرام و سه سال بعد از موسسه برق رسانی توماس ادیسون برمی گردد

۱۲۸۲ (۱۳۲۰ قمری)
یک دستگاه مولد برق با موتور نوع اتو- دویتس Otto-Deutz باقدرت ۱۲ اسب برای تامین روشنایی حرم حضرت رضا به بهره برداری رسید . این مولد در سال ۱۲۷۹ به دستور مظفرالدین شاه قاجار خریداری شده بود . سه سال بعد مولد دیگری با قدرت ۲۵ اسب بخار خریداری و در کنار مولد اول نصب شد

۱۲۸۳ (۱۳۲۲قمری)
امتیاز تاسیس کارخانه چراغ برق ( و آجر و اسباب نجاری ) به حاجی حسین امین الضرب واگذار گردید. در امتیازنامه برای نخستین بار به تولیدروشنایی برق به عنوان یک فعالیت تجاری و خدمت رسانی عمومی نگریسته شده بود

۱۲۸۵ (۱۳۲۴ قمری )

کارخانه برق حاجی امین الضرب تقریبا شش ماه بعد از صدور فرمان مشروطیت آماده بهره برداری گردید و بر طبق اعلامیه ای آماده پذیرش مشترکان شد . چنان که ازاسم موسسه، یعنی اداره چراغ برق بر می آید ، انرژی برق درابتدا تنها برای تامین روشنایی به کار می رفت و به همین علت تولید برق تنها به پنج تا هفت ساعت اول شب محدود می شد . مولد کارخانه حاجی امین الضرب به قدرت ۴۰۰ کیلو وات ، سه فازه و با ولتاژ ۲۲۰/۳۸۰ ولت بود و برق آن مستقیما به شبکه فشارضعیفی که تا شعاع ۸۰۰ متری اطراف کارخانه واقع در خیابان چراغ برق (امیرکبیر کنونی ) کشیده می شد تزریق می گردید . تامین روشنایی معابر نیز در محدوده فعالیت اداره چراغ برق در مقابل دریافت قیمت عادله در تعهد اداره بود. کار احداث شبکه ، واگذاری انشعاب ،سیم کشی داخلی مشترکان و نصب چراغ تماما” بر عهده اداره چراغ برق بود واین وضع تا سالها پس از افتتاح کارخانه ادامه داشت
بهای برق بر حسب تعداد شعله ها و قدرت چراغهای نصب شده ( ۱۶، ۲۵، یا ۳۲ شمسی ) محاسبه و از مشتر کان دریافت می گردید

سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ – آغاز تولید و توزیع و فروش برق

از اوایل سالهای ۱۳۰۰ به بعد ، با آگاهی و علاقه مند شدن بخش خصوصی به مزایای برق ، رفته رفته در شهرهای بزرگ و کوچک ایران ، تاسیساتی برای تولید و توزیع و فروش برق ایجاد شد. این گونه فعالیتها عموما” درمقیاسهای کوچک ومحدود وبه طور کلی منفک از یکدیگر انجام می گرفت و البته نیاز به هماهنگی هم در شرایط آن روزهای نخستین احساس نمی شد درهمین دوران برخی ازکارخانه های صنعتی جدیدالتاسیس هم دارای تجهیزات برق اختصاصی شدند که داد و ستدهایی نیز با موسسات برق شهری داشتند

سال ۱۳۱۰ – مطرح کردن شبانه روزی کردن برق

برای نخستین بار ، شبانه روزی کردن برق در تهران در میان دولتمردان آن زمان مطرح شد و اقدامات اولیه برای تحقق آن صورت گرفت

سال ۱۳۱۶ – نصب و بهره برداری اولین نیروگاه بخاری در تهران

پس از شش سال و با گذراندن نشیب و فراز های بسیار ، بلاخره در تاریخ ۲۵ /۶ / ۱۳۱۶ نیروگاه بخاری ساخت کارخانه اشکودای چکسلواکی با قدرت ۴x۱۶۰۰= ۶۴۰۰ کیلو وات در محل کنونی شرکت برق منطقه ای تهران نصب شد و به بهره برداری رسید
با وجود آن که در تهران به علت وسعت شهر و موقعیت سیاسی و اجتماعی آن ، سرمایه گذاری دولتی در کار برق رسانی پیش از همه شهرهای دیگر آغاز شد ، بخش خصوصی هم در امور برق رسانی در تهران فعالیت قابل توجهی داشت به نحوی که در سال ۱۳۴۱ یعنی سال تاسیس سازمان برق ایران تعداد شرکتهای خصوصی که هر یک در بخشی از شهر تهران فعالیت داشتند به ۳۲ شرکت رسیده بود

ادامه دارد…