آشنایی با صنعت برق (بخش اول)

تاریخچه صنعت برق

در سال ۱۸۷۱ میلادی ( ۱۲۵۰ هجری شمسی ) ماشین گرام اختراع شد . این اختراع گامي اساسي در راه ايجاد صنعت برق تجاري بود ، زيرا پس از آن تبديل انرژي مکانيکي (و هر نوع انرژي ديگري که بتوان از آن کار مکانيکي به دست آورد ) به انرژي برقي ممكن گرديد
یازده سال پس ازآن، درسال ۱۸۸۲ میلادی ( ۱۲۶۱ هجری شمسی ) توماس ادیسون نخستين موسسه برق تجاري خود را براي تامين روشنايي در يکي از خيابانهاي نيويورک افتتاح کرد
بیان دو واقعه مهم بالا برای درک رابطه زمانی بین تاریخ پیدايش صنعت برق در جهان و در ايران خالي از فايده نيست . چنانکه خواهد آمد ، اولين مولد برق در ايران ، سه سال بعد از موسسه برق توماس اديسون به کار افتاد
در گاه شما ر حاضر ، رویدادهای مهم در تاریخ صنعت برق ایران را به ترتیب تا ریخ هجري شمسي آورده ايم . براي چند واقعه قديمتر که تاريخ آنها دراسناد اصلي به هجري قمري مي باشد، سال هجري قمري در پرانتز آمده است

۱۲۶۴ (۱۳۰۲قمری)
در زمان ناصرالدین شاه قاجار ، مولدی به قدرت تقریبی ۳ کیلووات به منظور تامین روشنايي بخشي از کاخ سلطنتي براي نخستين بار وارد ايران شد و به بهره برداري رسيد . از مدارک تاريخي چنين برمي آيد که کار خريد و وارد کردن اين مولد به ايران ، از يكي دو سال پيش از آن در جريان بوده است
موتور این مولد ظاهرا از نوع Otto و سوخت آن گاز حاصل از تبدیل زغال سنگ بود . بدین ترتیب ملاحظه می شود که بهره برداری از نخستين مولد برق در ايران به۱۴ سال پس از اختراع ماشين گرام و سه سال بعد از موسسه برق رساني توماس اديسون برمي گردد

۱۲۸۲ (۱۳۲۰ قمری)
یک دستگاه مولد برق با موتور نوع اتو- دویتس Otto-Deutz باقدرت ۱۲ اسب برای تامین روشنایی حرم حضرت رضا به بهره برداري رسيد . اين مولد در سال ۱۲۷۹ به دستور مظفرالدين شاه قاجار خريداري شده بود . سه سال بعد مولد ديگري با قدرت ۲۵ اسب بخار خريداري و در کنار مولد اول نصب شد

۱۲۸۳ (۱۳۲۲قمری)
امتیاز تاسیس کارخانه چراغ برق ( و آجر و اسباب نجاری ) به حاجی حسین امین الضرب واگذار گرديد. در امتيازنامه براي نخستين بار به توليدروشنايي برق به عنوان يک فعاليت تجاري و خدمت رساني عمومي نگريسته شده بود

۱۲۸۵ (۱۳۲۴ قمری )

کارخانه برق حاجی امین الضرب تقریبا شش ماه بعد از صدور فرمان مشروطیت آماده بهره برداری گردید و بر طبق اعلاميه اي آماده پذيرش مشترکان شد . چنان که ازاسم موسسه، يعني اداره چراغ برق بر مي آيد ، انرژي برق درابتدا تنها براي تامين روشنايي به کار مي رفت و به همين علت توليد برق تنها به پنج تا هفت ساعت اول شب محدود مي شد . مولد کارخانه حاجي امين الضرب به قدرت ۴۰۰ کيلو وات ، سه فازه و با ولتاژ ۲۲۰/۳۸۰ ولت بود و برق آن مستقيما به شبكه فشارضعيفي كه تا شعاع ۸۰۰ متري اطراف كارخانه واقع در خيابان چراغ برق (اميركبير كنوني ) كشيده مي شد تزريق مي گرديد . تامين روشنايي معابر نيز در محدوده فعاليت اداره چراغ برق در مقابل دريافت قيمت عادله در تعهد اداره بود. كار احداث شبكه ، واگذاري انشعاب ،سيم كشي داخلي مشتركان و نصب چراغ تماما” بر عهده اداره چراغ برق بود واين وضع تا سالها پس از افتتاح كارخانه ادامه داشت
بهای برق بر حسب تعداد شعله ها و قدرت چراغهای نصب شده ( ۱۶، ۲۵، یا ۳۲ شمسی ) محاسبه و از مشتر کان دریافت می گرديد

سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ – آغاز تولید و توزیع و فروش برق

از اوایل سالهای ۱۳۰۰ به بعد ، با آگاهی و علاقه مند شدن بخش خصوصی به مزایای برق ، رفته رفته در شهرهاي بزرگ و کوچک ايران ، تاسيساتي براي توليد و توزيع و فروش برق ايجاد شد. اين گونه فعاليتها عموما” درمقياسهاي کوچک ومحدود وبه طور کلي منفک از يكديگر انجام مي گرفت و البته نياز به هماهنگي هم در شرايط آن روزهاي نخستين احساس نمي شد درهمين دوران برخي ازكارخانه هاي صنعتي جديدالتاسيس هم داراي تجهيزات برق اختصاصي شدند كه داد و ستدهايي نيز با موسسات برق شهري داشتند

سال ۱۳۱۰ – مطرح کردن شبانه روزی کردن برق

برای نخستین بار ، شبانه روزی کردن برق در تهران در میان دولتمردان آن زمان مطرح شد و اقدامات اولیه برای تحقق آن صورت گرفت

سال ۱۳۱۶ – نصب و بهره برداری اولین نیروگاه بخاری در تهران

پس از شش سال و با گذراندن نشیب و فراز های بسیار ، بلاخره در تاریخ ۲۵ /۶ / ۱۳۱۶ نیروگاه بخاری ساخت کارخانه اشکوداي چکسلواکي با قدرت ۴x۱۶۰۰= ۶۴۰۰ کيلو وات در محل کنوني شركت برق منطقه اي تهران نصب شد و به بهره برداري رسيد
با وجود آن که در تهران به علت وسعت شهر و موقعیت سیاسی و اجتماعی آن ، سرمایه گذاری دولتي در کار برق رساني پيش از همه شهرهاي ديگر آغاز شد ، بخش خصوصي هم در امور برق رساني در تهران فعاليت قابل توجهي داشت به نحوي که در سال ۱۳۴۱ يعني سال تاسيس سازمان برق ايران تعداد شرکتهاي خصوصي که هر يک در بخشي از شهر تهران فعاليت داشتند به ۳۲ شركت رسيده بود

ادامه دارد…