دست‌وپا زدن به سبک کاخ سفید/دومین ناوگان نفتکش جهان متوقف می‌شود؟
تلاش آمریکا برای صفر کردن صادرات نفت ایران که اینک با توسل به تحریم نفتکش های ایرانی وارد فاز تازه‌ای شده، صرفا هزینه مبادلات را افزایش می‌دهد اما نمی‌تواند منجر به توقف جریان صادرات شود.
پس از سفر نفتکش‌های ایران به ونزوئلا، آمریکا با شدت بیشتری به دنبال محدود کردن تجارت دریایی کشورهای غیرهمسو با خود است؛ کاخ سفید که نتوانست با اخلال بزرگ در عرصه سوخت‌رسانی به ونزوئلا حکومت فعلی این کشور را دستخوش تغییر کند، حالا جنگ علیه نفتکش‌ها را به پا کرده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد آمریکا از سال گذشته رویکرد تهاجمی‌تری را علیه نفتکش‌ها به راه انداخته و هر نفتکشی که نفت ایران و ونزوئلا را حمل می‌کند مورد شدیدترین تحریم‌ها قرار می‌دهد؛ نفتکش‌ها هم چه برای چین باشند چه برای یونان یا ایران مشمول تحریم‌هایی می‌شوند که ریسک تجارت دریایی را بالا می‌برد. مؤسسه انرژی پلاتس چند روز پیش به این موضوع اشاره کرد و نوشت که دولت آمریکا می‌خواهد همه نفتکش‌هایی که نفت ونزوئلا را بارگیری کرده‌اند تحریم کند که تعداد آن‌ها بیش از ۵۰ فروند خواهد بود؛ این برنامه شامل نفتکش‌هایی که نفت این کشور را از طریق کشتی به کشتی (STS) حمل کرده‌اند، می‌شود.
البته تحریم‌های واشنگتن در حوزه نفتکش‌ها به افزایش هزینه اجاره کشتی‌ها در برخی خطوط انجامیده است اما با این وجود، قصد آمریکا برای اعمال محدودیت بیشتر حمل و نقل دریایی نفت برای کشورهایی که همسو نیستند، بیشتر شده است. چند روز پیش هم که آمریکا چهار نفتکش یونانی را تحریم کرد، رئیس اتحادیه کشتی‌داران یونانی به دیدار سفیر آمریکا در این کشور رفت و اعلام کرد از تحریم‌های آمریکا پیروی می‌کند.
پایان پرچم مصلحتی
نگاهی به روند تحریم‌های آمریکا نشان می‌دهد آمریکایی‌ها در ابتدا برای کاستن از قدرت دریایی نفت ایران، پاناما را مجبور کردند از ارائه پرچم خود به ایران خودداری کند که در همان زمان (اسفند سال ۹۷) این دروغ القا شد که کار نفتکش‌های ایران تمام است.
ایران دارای دومین ناوگان نفتکش جهان است و این ناوگان، یک ابزار مؤثر در دور زدن تحریم‌ها به شمار می‌رود؛ به همین دلیل تیم تحریم‌ساز ترامپ، آن را زیر ذره بین قرار داده است. وقتی پاناما پرچم خود را از ۶۰ کشتی ایرانی گرفت، تحلیل‌های مختلفی مطرح شد.
رویترز در تشریح آن خبر نوشته بود طبق قوانین بین‌المللی هر کشتی تجاری باید در یک کشور به ثبت برسد و کشوری که کشتی حامل پرچم آن است، مسئول بازرسی‌های ایمنی و کنترل شرایط کاری خدمه است. زمانی که یک کشتی پرچم خود را از دست می‌دهد، اگر فوراً پرچم دیگری پیدا نکند بیمه و رتبه بندی خود را از دست می‌دهد.
با این وجود، جمهوری اسلامی ایران از پرچم خود برای نفتکش‌های ایران استفاده کرد و هم اکنون با همین نفتکش‌ها در حال تأمین منافع خود است. گفتنی است حدود ۷۰ درصد از ناوگان کشتیرانی جهان با پرچمی غیر از کشور مالک آن ثبت شده و در حال فعالیت هستند؛ بیشترین کشتی‌های ثبت شده در جهان متعلق به پاناما است با رکورد بیش از ۸ هزار کشتی.
ثبت نفتکش‌ها در کشورهایی مثل پاناما یا لیبریا یک امر رایج در جهان است که به دلیل کمتر بودن هزینه‌های اداری ثبت کشتی و همچنین سختگیرانه نبودن قوانین اداره کشتی، از نظر ملیت خدمه، قوانین کاری و بازرگانی است.
دلیل تحریم چیست؟
۶۰ درصد نفت مصرفی در جهان از طریق نفتکش‌ها و خط لوله میان کشورها جابجا می‌شود؛ با توجه به اهمیت نفتکش‌ها در بازار نفت، هرگونه تغییرات قیمت نفت و تغییرات اجاره نفتکش‌ها، بیمه‌ها، سوخت و … رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند. اهمیت نفتکش‌ها از آن جهت قابل تأمل است که هرگونه خلل در خطوط کشتیرانی پالایشگاه‌های جهان را با چالش‌های بزرگی مواجه می‌کند هرچند که شرکت‌های پالایشی، می‌توانند روی ذخایر نفت خود حساب باز کنند.
با این وجود، اخلال در کشتیرانی و آب‌های آزاد و بین‌المللی به عنوان یک خط قرمز بزرگ برای اقتصادهای بزرگ جهان مطرح بوده و آمریکایی‌ها با علم بر این موضوع، تحریم‌ها را جدی‌تر کرده‌اند تا با متوقف کردن شریان صادرات نفت، اقتصاد کشورهایی مثل ایران، چین، ونزوئلا را تحت فشار قرار دهند.
تحریم ۱۲۵ نفتکش ایرانی
گرچه در تحریم‌های دور گذشته نیز تحریم‌هایی بر شرکت‌های کشتیرانی در حوزه نفت وارد شد اما از نظر کمیت و کیفیت، در مقابل تحریم‌های فعلی چندان مهم نبود. چند روز پیش بود که آمریکا، ۱۲۵ کشتی و نفتکش مرتبط با جمهوری اسلامی ایران را در فهرست تحریم‌های منع اشاعه هم قرار داد.
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی خزانه داری آمریکا روز دوشنبه با اعلام لیست این کشتی‌ها و نفتکش‌ها اعلام کرد اصلاحیه انجام شده برای آن است که این کشتی‌ها در موضوع منع اشاعه تسلیحات اتمی و همچنین تحریم جامع آمریکا علیه ایران نیز طبقه‌بندی شوند.
تأثیر تحریم ایران بر حمل و نقل بین‌المللی
بیش از ۳۰۰ نفتکش جهان با توجه به تحریم‌های آمریکا سعی می‌کنند از نزدیک ایران و ونزوئلا نیز عبور نکنند که به نوشته رویترز، موجب شده ۳ درصد ناوگان جهانی حمل و نقل دریایی از بازار خارج شود. آرگوس نیز چندی پیش در گزارشی نوشت تحریم نفتکش‌ها یکی از استراتژی‌های اصلی آمریکاست و ماه‌ها برای چگونگی اجرای آن بحث فراوان شده است و علاوه بر جریمه نفتکش‌ها، روی بنادر، ترمینال‌ها و بیمه‌ها نیز متمرکز شده است.
سید محسن قمصری، مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران اما درباره دلیل رویکرد جدید آمریکا گفت: آمریکا در حال پایش اطلاعات تانکرهای ایران و نفتکش‌هایی است که نفت و فرآورده‌های نفتی کشورمان را جابجا می‌کند. تحریم‌های جدید قطعاً منجر به افزایش هزینه‌های عملیاتی می‌شود ولی به آن معنا نیست که تجارت دریایی نفت ایران را قفل کند.
وی افزود: راهکارهایی وجود دارد که می‌توان این تحریم‌ها را کنار زد اما در مجموع هزینه‌های عملیاتی را با رشد مواجه خواهد کرد.
چالش دور زدن تحریم‌ها
به گفته قمصری شرکت‌هایی هستند که همچنان با ایران همکاری می‌کنند ولی برای مصون ماندن از تحریم‌های آمریکا از نفتکش‌های با عمر بالا و شرکت‌های کاغذی استفاده می‌کنند. البته راهکارهای دیگری نیز وجود دارد که با توجه به شرایط کشور، مطرح کردن آن‌ها منطقی نیست.
به گزارش خبرنگار مهر، این روند باعث می‌شود کشتی در مارکت اجاره شرایط سختی را تجربه کنند و تعداد زیادی از مشتری‌ها از ترس واکنش آمریکا ممکن است ارتباط خود با این شرکت‌ها را قطع کنند. این شرایط منجر به کاهش درآمد شرکت‌ها شده و از طرفی، مشکلاتی را برای تأمین قطعات یدکی، تعمیرات دوره‌ای و… به وجود خواهد آورد.
تبدیل تهدید تحریم به فرصت
محمد دیالمی، کارشناس حوزه بین‌الملل نفت در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه صفر کردن صادرات نفت ایران یکی از اهداف رئیس جمهوری آمریکا بود که مانور زیادی نیز روی آن انجام شد، گفت: در عمل ثابت شد که صادرات نفت ایران هرچند کاهش داشته است، اما صفر نشده است. چرا که عموماً برای کالایی مانند نفت همواره در هر شرایطی تقاضای وجود دارد هر چند ممکن است دامنه این تقاضا افزایش یا کاهش داشته باشد.
وی افزود: اخیر تحریم نفتکش‌های ایران و نفتکش‌هایی که با ایران کار می‌کنند یا نفت ایران را حمل می‌کنند به عنوان گزینه بعدی تحریم‌های نفتی ایران روی میز وزارت خزانه داری آمریکا قرار گرفته است. درباره تحریم نفتکش‌ها نیز باید گفت که همانند تحریم خرید نفت ایران نمی‌توان آن را به طور کامل حذف کرد.
فشار تحریم ایران بر همه کشورها
به گفته این کارشناس حوزه بین‌الملل نفت ایران دارنده دومین ناوگان حمل و نقل نفتی دنیا است. در دوران تحریم‌های قبلی حمل و نقل نفت و بیمه آن یکی از نقاط ضعف در صادرات نفتی کشو بود که با همت شکل گرفته و تهیه و سفارش ساخت ناوگان نیاز ایران به ناوگان حمل و نقل نفتی قطع شد و در نتیجه هم هزینه‌های صادرات و تحریم آن کاهش یافت و هم بهانه تحریم آن از بین رفت.
دیالمی تحریم‌های اقتصادی را موجب افزایش هزینه‌های صادرات دانست و اظهار داشت: درست است که با تحریم نفتکش‌های ایران یا نفتکش هایی که با ایران کار می‌کنند و نفت ایران را حمل می‌کنند هزینه‌های صادرات افزایش می‌یابد، اما باید بدانیم که این افزایش هزینه محدود به ایران نیست و قطعاً دامنه سایر ناوگان‌های حمل و نقل دریایی را نیز در بر می‌گیرد که این خود به تنهایی موجب ایجاد فشار روی سایر کشورها خواهد شد.
۱۰ هزار کشتی در حال گردش آبی
یکی از آخرین آمارهایی که در خصوص تعداد کشتی‌ها منتشر شده نشان می‌دهد نزدیک به ۱۰ هزار کشتی تانکر با تناژ ها و سایزهای مختلف در ناوگان دریایی دنیا مشغول به کار هستند. ظرفیت این تعداد چیزی حدود ۱۶۸ میلیون تن است. شرکت ملی نفتکش ایران یکی از برندهای مهم در بازار نفتکش‌هاست که چندسال پیاپی برنده جایزه seatrade award شده و بالاترین حجم تجارت و رضایت مشتریان را در اختیار دارد؛ تحریم‌ها برای رقیبان ایران فرصت مناسبی را ایجاد می‌کند تا به بازار نفتکش‌های ایران دسترسی پیدا کنند. این موضوع نشان می‌دهد تحریم نفتکش‌های ایران علاوه بر اینکه جنبه سیاسی دارد از رویکردهای اقتصادی نیز برخوردار است.
